معماری خانه‌های سنتی حاشیه كویری

در جامعه سنتی ایران، خانواده از واحدهای بنیادین جامعه به شمار می‌آمد و خانه، محور اصلی ثبات و یكپارچگی خانواده بود به همین دلیل خانه‌ها عموماً چنان طراحی می‌شدند تا فضای ایمن و محرمیتی جدای از دنیای بیرون برای اهالی خانه ایجاد كنند. در واقع خانه حریم مقدس و امنی بود كه ساكنان آن از نگاه نامحرم و از هر دخالت ناخواسته‌ای در امان بودند.
از لحاظ شكل بیرونی، خانه سنتی را دیوارهای بلندی فرا می‌گرفت كه معمولاً بیش از یك ورودی نداشت، ولی در پس این دیوارها فضائی ایمن، آرامش بخش و جهانی متعادل و هماهنگ دیده می شدكه میانسرای روح انگیزی در قلب آن قرار داشت و آب نما و باغچه‌های آن دنیائی پر از طراوت و شعور و نور می‌آفرید.

در این خانه‌ها هیچ بخشی به سادگی رها نمی‌شد چنان كه تمامی قسمت‌ها از گره چینی‌ها رسمی بندی‌ها تا گچ بری روی دیوارها در اوج تعادل و توازن به نظر می‌رسیدند. این یادگاری‌های دوران پیشین، نشان از یك معماری صحیح و نگرشی عمیق دارند كه با برخورداری از فضاهای داخلی زیبا و كارآمد با نظام همنشینی متناسب، فضای دلپذیر و بهشت گونه‌ای را برای ساكنان خود فراهم می‌آوردند.

تركیب این فضاها در خانه‌های سنتی و قدیمی، از منظرهای متفاوت مهم و قابل بررسی است.

احداث دیوارهای بلند در جبهه بیرونی خانه برای خصوصی كردن فضا و محدود نمودن دید افراد غریبه، به كارگیری درهای ورودی با كوبه و حلقه برای تشخیص میهمانان مرد از زن، استفاده از هشتی و راهروها برای جلوگیری از ورود ناگهانی افراد به فضاهای داخلی خانه، تقسیم كردن فضاهای داخلی خانه به بخش‌های بیرونی و اندرونی كه با ساختارهای مجزا از یكدیگر شكل می‌گرفتند آسایش و رفاه ساكنان خانه را تأمین می‌نمودند. ساخت اركان و اجزائی مثل میانسراهای وسیع و متعدد، طراحی آب نما و باغچه‌ها ایجاد فضاهایی همچون تختگاه، حوضخانه، تالار و مضیف و غیره و نیز ایجاد بناها در محور و جهت مشخص برای استفاده حداكثری از عوامل طبیعی نظیر سایه و آفتاب مطلوب در فصول مختلف سال از جمله عواملی هستند كه مكان شاد و روح انگیزی را پدید می‌آوردند.